Hayatımızdaki Şifreler

Hayatımızı kolaylaştırsın diye her gün bir yenilik eklenen günlük rutinimize etkileşim sayımız arttıkça zihnimizde tutmamız gereken şifrelerimizin sayısı da artıyor. Büyük resimde o kadar çok kısa yolu şifreye bağlamış durumdayız ki banka, kredi kartları, internet, telefonlar, tabletler, apartman girişleri, website üyelikleri, güvenlik sistemleri… Peki bu kadar şifreyi nasıl zihnimizde tutabiliyoruz?

Psikolojide hafıza, bir organizmanın bilgiyi depolama, saklama ve sonrasında ise geri çağırma yeteneği olarak tanımlanmıştır. Şifreler oluştururken hafızamızda bir izle ilişkilendirilmesi kayıtların düzenli olması ve sonrasında kolaylıkla hatırlanmasında büyük önem taşır. ‘’İz’’ dediğimiz şey önceki yaşantılarımızla kurulabilecek bir bağ içeren koku, ses, renk gibi anlamlı bir ifadenin ta kendisidir. Bilgi beyinde rastgele depolanmaz; bilgilerin kalıcılığı rastgele sağlanmaz. Aynı tipteki eski bilgilerle bağlantılı olarak saklanır. Böylece birey, daha sonra istediği bilgiyi kolayca bulabilir. Bu da bizim şifre içeriklerimizi seçerken genellikle doğum tarihlerimiz, evlilik yıldönümü gibi özel tarihlerimiz, sevdiklerimizin isimleri gibi kodlar atamamızın temel nedenidir. Bu yolla, duyusal hafıza ile elde edilen bilginin bir kısmı kısa süreli hafızaya iletilir. Yani masaüstüne J

Kısa süreli hafıza hatırlama denemesi veya prova yapmadan birkaç saniyeden bir dakikaya kadar geri çağıralabilmeyi mümkün kılar. Fakat kapasitesi çok sınırlıdır. Kısa süreli hafızanın depolama kapasitesinin 7 (+ veya – ) 2 nesne, sayı olarak bilinir. Ancak bilginin anlamlı küçük gruplara ayrılmış olması, tekrar sayısının fazla olması, papağan gibi sürekli tekrar yaparak ezberleme ile şifre gibi bilgiler uzun süreli bellek dediğimiz sınırsız kapasitedeki büyük depomuza kayıt edilir. Yani yerel diske kaydedilir.

Uzun süreli bellek, kısa süreli belleğe bağımlıdır. Uzun süreli hafıza yeni gelen bilgilerin eskilerle örgütlenerek saklandığı daimi depodur. Otuz saniye geçtikten sonra hatırlanan her bilgi uzun süreli hafızadan çağrılır. Uzun süreli hafızaya getirilen bilgi buraya bir kodlama sürecinden gelir. Kodlama, yeni bilginin hafızadaki mevcut bilgi ile bütünleşerek transfer edilmesi sürecidir. Kısa süreli hafıza bunun için gereken şifrelemeyi akustik olarak yaparken, uzun süreli hafıza anlamsal şifreleme yapar. Sözlü materyallerde en önemli kodlama aracı anlamdır. Cümlelerde yer alan kelimeler unutulsa bile bu cümlelerin temelinde yatan anlamlar unutulmaz. Bu yüzden şifremizi unuttuğumuzda gizli soru gibi bir ibare kurtarma amaçlı karşımıza çıkar ve bu sorunun cevabı bizim için anlam taşıyan bir şeyi içerir.

Sonuç olarak, şifrelerimiz onları atadığımız an itibariyle bir kez kullandıktan sonra uzun süreli belleğe aktarılır. Bilginin kısa süreliden uzun süreli hafızaya aktarılmasında dinlenmek ve uyku en önemli yardımcı yollardır. Ek olarak özellikle sosyalleşmeyi sağlayan kısa yolları kolay anımsamada, sosyal medyadan sağlanan doyumun ödül ve pekiştirme merkezini uyarması da bir role sahiptir.

Tam unutma diye bir şey yoktur, doğru çağrışımlarla bilgi geri çağırılabilir. Şifrelerimizi gündelik rutinde aktif biçimde kullanıyoruz ve artık bu otomatik pilotta yürüyor. Bize özel , bizim seçip, kodlayıp, anlamlandırdığımız izler olduğu içinde bu şifreler hepimizin hayatında kişisel bir alana açılan gizli kapılar …